بانک مرکزی:رقص بین نقدینگی و تورم در معمای اقتصاد ایران

کنترل نقدینگی دستاوردها و محدودیت‌ها در نظام پولی

• رشد نامتوازن ترکیب نقدینگی: سهم پول (اسکناس و سپرده‌های دیداری) از نقدینگی از ۱۸ درصد در اسفند ۱۴۰۰ به ۲۴ درصد در آبان ۱۴۰۳ افزایش یافته که نشان‌دهنده افزایش سیالیت نقدینگی و قدرت تورم‌زایی آن است. بنابراین ترکیب نقدینگی به سمت اجزای سیال‌تر تغییر کرده که این خود زنگ خطری برای فشارهای تورمی آتی محسوب می‌شود.
  وابستگی به سیاست‌های کوتاه‌مدت: کاهش رشد نقدینگی بیشتر متکی بر کنترل ترازنامه بانک‌ها بوده و بدون اصلاحات ساختاری در نظام بانکی پایدار نخواهد بود.

پایه پولی؛ نقش بانک‌ها و دولت

چالش‌های نظام پولی و بانکی

• افزایش بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی: در آبان ۱۴۰۳ بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به ۷۳۲ هزار میلیارد تومان رسید که ۶۷ درصد پایه پولی را تشکیل می‌دهد. این موضوع نشان‌دهنده ناترازی شبکه بانکی است.
  وابستگی پایه پولی به فروش ارز: کاهش پایه پولی در سال‌های اخیر بیشتر متکی بر فروش ذخایر ارزی بوده که در بلندمدت پایدار نیست.
  افزایش نرخ سود بین‌بانکی: نرخ سود بین‌بانکی در آبان ۱۴۰۳ به ۲۳.۷۵ درصد رسید که بالاترین سطح از زمان اجرای عملیات بازار باز است. این افزایش نشان‌دهنده کمبود نقدینگی در شبکه بانکی و تمایل بانک مرکزی به کنترل تورم از طریق سیاست انقباضی است.
  کیفیت دارایی‌های بانکی: رشد دارایی‌های موضوعی و افزایش مطالبات مشکوک‌الوصول، سلامت نظام بانکی را تهدید می‌کند.

چالش‌های بازار بین‌بانکی

• شکاف نرخ سود با بازارهای موازی: بانک‌های دارای منابع مازاد ترجیح می‌دهند منابع خود را به جای بازار بین‌بانکی به بازارهای با بازدهی بالاتر مانند ارز یا سکه تزریق کنند.
  ریسک انتقال فشار به پایه پولی: اگر بانک مرکزی نرخ سود را افزایش ندهد بانک‌ها به اضافه برداشت از بانک مرکزی روی می‌آورند که منجر به رشد پایه پولی می‌شود.

پیشنهادهای سیاستی