سهم اندک صنعت بیمه در تأمین مالی پس از بانک‌ها و بازار سرمایه

 به گزارش پایگاه تخصصی و خبری تحلیلی عصر گمرک،‌ صنعت بیمه که از سال 1313 با راه‌اندازی اولین شرکت بیمه‌ای به نام بیمه ایران توسط الکساندر آقایان در کشور ما راه افتاد، هم‌اکنون به جایی رسیده است که حدود 30 شرکت بیمه‌ای در کشور فعالیت دارند و از سال 1350 بیمه مرکزی به عنوان نهاد ناظر در شرکت‌های بیمه‌ای در ایران راه‌اندازی شده و در حال حاضر فقط شرکت سهامی بیمه ایران به عنوان تنها شرکت دولتی بیمه فعالیت دارد.
البته هنوز بخشی از سهام شرکت‌های بیمه‌ای در اختیار دولت است، اما عمده شرکت‌های بیمه‌ای مربوط به بخش خصوصی هستند، اما همچنان عمده فعالیت‌های بیمه‌ای مربوط به‌ دولت شرکت بیمه ایران است.
در زمینه بیمه اتکایی یعنی بیمه شرکت‌های بیمه‌ای، نیز سهم دولت حدود 93 درصد و سهم شرکت‌های بیمه اتکایی خصوصی فقط حدود 7 درصد است.
خبرگزاری فارس برای بررسی ابعاد صنعت بیمه اتکایی یا اصطلاحا (Re Insurance) سراغ مدیرعامل یکی از بیمه‌های اتکایی رفت تا با وی گفت‌وگویی در موضوع مشکلات و مسائل صنعت بیمه در کشور ‌داشته باشد؛ در ادامه گفت‌‌وگو با مصطفی کیایی مدیرعامل شرکت بیمه اتکایی امین را در این‌باره می‌خوانید.
- در حال حاضر سهم بخش دولتی از بیمه‌های اتکایی چقدر است و سهم شرکت‌های خصوصی در این صنعت چه میزان است؟
کیایی: در حال حاضر بالای 90 درصد بازار بیمه اتکایی در اختیار دولت یعنی بیمه مرکزی و بیمه ایران قرار دارد. اگر اقتصاد دولتی نباشد بیمه اتکایی هم دولتی نخواهد بود. همان گونه که بیش از 85 درصد اقتصاد در دست دولت است بالای 90 درصد بیمه اتکایی هم دولتی است و امیدواریم روزی به جایی برسیم سهم بخش خصوصی از دولت در بازار بیمه اتکایی بیشتر شود. در حال حاضر در کشور همسایه ما یعنی ترکیه شرکت میلی ری ام ترکیه، به عنوان بیمه اتکایی 100 درصد غیردولتی است. در کشور هند چی آی سی هند به عنوان شرکت خصوصی بیمه اتکایی فعالیت دارد. همین شرکت ترکیه‌ای قبلا کلا دولتی بود، اما در حال حاضر کلا خصوصی شده است. شرکت بیمه اتکایی هند هم در ابتدا دولتی بود که با تغییر نگرش دولت واگذار شد و در حال حاضر هر کسی‌ می‌تواند سهام شرکت بیمه‌ اتکایی هندی را خریداری کند و در حال حاضر 20 درصد سهام این شرکت خصوصی است.
- در حال حاضر یک شرکت بیمه اتکایی ایرانی در خارج از کشور وجود دارد، آیا ما توانسته‌ایم از این شرکت خدماتی برای داخل کشور استفاده کنیم؟
کیایی: بله، شرکت‌ بیمه اتکایی آسیایی که قبل از انقلاب به منظور کمک به توسعه شرق آسیا در کشور تایلند با همکاری ایران و چند کشور دیگر راه‌اندازی شد که بزرگ‌ترین سهم این شرکت یعنی دو صندلی هیات مدیره مربوط به ایران است ولی تاکنون این شرکت هیچ همکاری با ایران نداشته و مسئولان ایرانی به عنوان اعضای هیات مدیره فقط در جلسات ماهانه آن شرکت می‌کنند و سفر خارجی می‌روند، در این زمینه ما طی نامه‌ای رسمی به وزارت اقتصاد درخواست کرده‌ایم که سهام دولت در این شرکت بیمه اتکایی را به بخش خصوصی واگذار کند تا بخش خصوصی بتواند حق خود در این شرکت اتکایی خارجی را بگیرد و بتواند به شرکت‌های بیمه داخلی خدماتی را ارائه کند اما تاکنون هیچ گونه پاسخی از وزارت اقتصاد دریافت نکرده‌ایم. قیمت حدودی دو سهمیه هیات مدیره در شرکت بیمه اتکایی آسیایی حدود 100 میلیون دلار می‌شود، ما حاضریم این سهام مدیریتی را خریداری کنیم‌ و این شرکت بیمه اتکایی به عنوان شریک شرکت‌های بیمه ایرانی خدماتی به داخل کشور ارائه کند، اما متأسفانه تاکنون جوابی از دولت دریافت نکرده‌ایم. 
این شرکت قبل از انقلاب تاسیس شده و در حال حاضر بیمه مرکزی به نمایندگی از دولت در آن شرکت دو عضو هیات مدیره دارد و با وجودی که ایران از بنیانگذاران شرکت بیمه اتکایی آسیاست، اما الان شرق آسیا از نظر صنعت بیمه از ما جلوتر است؛ ما از سه سال قبل نامه زده‌ایم و پیگیری کرده‌ایم اما هنوز هیچ پاسخی دریافت نکرده‌ایم و الان هم اعلام می‌کنیم بخش خصوصی حاضر است سهام دولت در آن شرکت بیمه اتکایی آسیایی را خریداری کند. جالب است که حتی در سال‌هایی ایران ضررهایی از این شرکت را جبران کرده است، یعنی نه تنها برای کشور عایدی نداشته بلکه هزینه هم داشته است.
اعضای هیات مدیره این شرکت را ماهانه یک بار برای جلسه دعوت می‌کنند، حق‌الجلسه می‌گیرند و یک سفر خارجی دارند، اما دولت می‌گوید در این زمینه مشکل قانونی داریم، در حالی که در هیچ جای دنیا مانند ایران بیمه مرکزی نداریم که خودش هم ناظر باشد، هم بیمه‌گر مستقیم باشد، هم کار بیمه اتکایی انجام دهد و هم قوانین را تضمین کند و هم خودش مجری و ناظر باشد. یعنی در واقع اینجا تضاد منافع وجود دارد که در یک جا ناظر و مجری و سیاست‌گذار وجود دارد. در حالی که باید اینها با هم تفاوت داشته باشند.
- در حال حاضر چند شرکت بیمه اتکایی خصوصی در ایران داریم و سهم آنها از بازار چقدر است؟
کیایی: در ایران دو شرکت بیمه اتکایی داریم، کل سرمایه شرکت کمتر از 10 تا 15 میلیون دلار است، در حالی که در دنیا شرکت بیمه اتکایی 15 میلیون دلاری نداریم و اغلب شرکت‌های بیمه اتکایی بیشتر از این ارقام سرمایه دارند به طور مثال در بحرین سه شرکت بیمه اتکایی وجود دارد که سرمایه یکی از آنها 470 میلیون دلار است. سرمایه دیگری 300 میلیون دلار، در حالی که بحرین یک کشور کوچک است، اما شرکت‌های بیمه‌ای اتکایی آن به صورت یک تراست عمل می‌کنند؛ در قطر شرکت «قطر ری» داریم که یک شرکت بزرگ بیمه اتکایی است، در عربستان سعودی ری، در کویت شرکت کویت ری داریم. ما قرار بود طبق سند چشم‌انداز در افق 1404 در منطقه اول باشیم. در حالی که الان رتبه ایران در بیمه‌های اتکایی 15 است، حتی نتوانستیم رتبه پنجم منطقه هم باشیم. کشور امارات که حدود سه تا چهار میلیون نفر جمعیت دارد، حق بیمه‌ای که دریافت می‌کند بیشتر از کل حق بیمه ایران با 84 میلیون نفر جمعیت است. آنها با دلار واقعی حق بیمه می‌گیرند، اما حق بیمه ما با دلار نیمایی حساب می‌شود. در ایران حق بیمه که در یک سال دریافت می‌شود، حدود 85 هزار میلیارد تومان است که اگر تقسیم بر 85 میلیون نفر شود، به طور متوسط سرانه خرید حق بیمه هر نفر ایرانی یک میلیون تومان در سال است. یا به عبارت دیگر کل حق بیمه ایران 12 میلیارد دلار می‌شود. در حالی که امارات یک کشور کوچک حق بیمه 12 میلیارد دلاری در سال دارد. این در حالی است که ما این رقم را با دلار 4200 تومان حساب می‌کنیم اما امارات با دلار نرخ واقعی حساب می‌کند.
اگر این گونه حساب کنیم رتبه ما در بیمه‌گری دنیا 37 نخواهد بود و با دلار واقعی رتبه ما در صنعت بیمه دنیا به حدود 100 می‌رسد، بر اساس آنچه که اطلاعاتی برای نشریه زیگما به عنوان مرجع صنعت بیمه ارسال و درج شده است، رتبه ایران در صنعت بیمه دنیا 37 است، اما اگر حق بیمه‌های پرداختی در یک سال با دلار قیمت واقعی حساب شود، سرانه هر ایرانی 30 دلار هم نمی‌شود و رتبه صنعت بیمه ایران 100 می‌رسد، در حالی که امارات رتبه 40 دنیا را دارد.
- ضریب نفوذ بیمه در ایران چه میزان است و از چه فرمولی محاسبه می‌شود؟
کیایی: ضریب نفوذ بیمه از یک فرمولی محاسبه می‌شود که در حال حاضر کل حق بیمه‌ای که در صنعت بیمه در یک سال دریافت می‌شود، حدود 85 هزار میلیارد تومان گردش مالی دارد و جمعیت ایران هم حدود 84 تا 85 میلیون نفر است؛ یعنی به طور متوسط سرانه خرید بیمه‌نامه هر ایرانی حدود یک میلیون تومان است. البته عمده آن مربوط به بیمه‌های اجباری مانند بیمه شاخص ثالث است. در دنیا به دلیل اینکه بیمه‌های مستمری و زندگی خیلی رایج است، ضریب نفوذ بالاست. در دنیا 60 درصد بیمه‌ها غیرزندگی و 40 درصد بیمه زندگی است، اما در ایران 90 درصد بیمه‌ها غیرزندگی و کمتر از 10 درصد بیمه زندگی است و این پایین بودن بیمه‌های زندگی اثر مستقیم روی ضریب نفوذ در خانوارهای ایرانی دارد و ضریب نفوذ را پایین می‌آورد.
اگر بیمه‌های اجباری مانند بیمه شخص ثالث در خودرو و بیمه صادرات و واردات را حساب نکنیم، ضریب نفوذ بیمه بسیار پایین می‌آید. ضریب نفوذ تأثیر مستقیمی از میزان تولید ناخالص داخلی کشور می‌گیرد، یعنی اگر تولید ناخالص داخلی جی دی پی کشور رشد کند، ضریب نفوذ هم بالا می‌رود. از طرفی نکته مهم این است که ارزش تولید ناخالص داخلی با چه ارزی محاسبه می‌شود، آیا با دلار 25 هزار تومانی نیمایی و یا با دلار 4200 تومانی ترجیحی محاسبه می‌شود. اگر با دلار آزاد حساب شود، سرانه حق بیمه در ایران بین 30 تا 34 دلار است. قرار بود ضریب نفوذ بیمه در برنامه ششم توسعه به 6 درصد برسد که این امر محقق نشد، در حال حاضر ضریب نفوذ بیمه دو درصد است. در کشورهای پیشرفته ضریب نفوذ بیمه بین 6 تا 7 درصد است؛ یعنی سهم صنعت بیمه از تولید ناخالص داخلی کشورهای پیشرفته 6 تا 7 درصد است. در کشورهای پیشرفته دنیا حدود 70 درصد کشورها ضریب نفوذ بالایی در بیمه دارند، در کشور ما این رقم حدود دو درصد است.
- آیا خود مدیران شرکت‌های بیمه هم بیمه‌نامه زندگی خریداری می‌کنند؟
کیایی: خود ما به عنوان مدیران شرکت‌های بیمه‌ای، بیمه عمر و زندگی نخریده‌ایم، زیرا صرفه و صلاح ندارد و به خاطر تورم و کاهش ارزش پول کسی حاضر نمی‌شود، بیمه زندگی خریداری کند. اول باید تورم به یک ثباتی برسد، آنگاه سرمایه‌گذرای از جمله سرمایه‌گذاری در بیمه عمر و بیمه زندگی صرفه و صلاح داشته باشد.
‌‌ما فکر می‌کنیم با تغییر افراد سیستم درست می‌شود در حالی که این گونه نیست، بلکه باید ثباتی در اقتصاد روی دهد، قدرت خرید مردم بالا برود، کسی که کارگر است چیزی برایش به عنوان پس‌انداز نمی‌ماند که بتواند بیمه عمر یا زندگی خریداری کند؛ شاهد مثال این است که در 20 سال گذشته در بیمه عمر در کشور ما رشدی صورت نگرفته است و این به خاطر نرخ تورم و کاهش ارزش پول ملی و کاهش صرفه در سرمایه‌گذاری‌ها است. یعنی در کشور ما ضریب نفوذ بیمه نه تنها میلی به رشد ندارد که حتی میل به پایین آمدن دارد.
از طرفی وقتی حق بیمه‌ها مرتب افزایش پیدا می‌کند و نرخ ارز بالا می‌رود، در حالی که قدرت خرید مردم بالا نمی‌رود، چگونه باید انتظار داشته باشیم ضریب نفوذ بیمه بالا برود. اگر حق بیمه‌ها در سال 90 بررسی شود و با سال 1400 مقایسه شود، با توجه به نرخ دلار الان حق بیمه کمتری نسبت به 10 سال قبل می‌پردازیم. باید مدیران دولتی این مشکلات جامعه را درک کنند و ثباتی به اقتصاد ببخشند و قدرت خرید مردم را بالا ببرند.
 در این زمینه یا باید دولت پول سنگینی به صنعت بیمه تزریق کند، یا اینکه کاری کند قدرت خرید مردم بالا برود و بیمه زندگی و مستمری بیشتر بخرند. در دنیا هم حقوق بازنشستگان زیاد بالا نیست، کسانی که فقط حقوق بازنشستگی می‌گیرند یک زندگی حداقلی دارند، اما کسانی خوب زندگی می‌کنند که بیمه عمر خریده‌اند و در دوران بازنشستگی همراه با حقوق بازنشستگی یک مستمری از بیمه عمر هم دریافت می‌کنند و می‌توانند خوب زندگی کنند. باید این موارد در کشور ما هم راه بیفتد.
- تامین مالی اقتصاد از بازار بیمه چگونه است، آیا بازار بیمه هم در کنار بانک و بازار سرمایه نقشی در تامین مالی اقتصاد کشور دارد؟
کیایی: متأسفانه تامین مالی در کشور ما عمدتا بانک‌پایه است، بعد از بانک‌ها بازار سرمایه از منابع تامین مالی به شمار می‌روند و صنعت بیمه در این زمینه سهم بسیار اندکی دارد؛ یعنی بیمه‌ها در تامین مالی کشور ما بسیار عقب هستند، در حالی که در دنیا شرکت‌های بیمه اقدام به احداث بانک می‌کنند، در ایران برعکس است، یعنی بانک‌ها اقدام به احداث شرکت‌ بیمه می‌کنند. باید فاصله صنعت بیمه و بانک کم شود و ضریب نفوذ بیمه بالا برود. در حالی که سود سپرده‌ها در بانک مبلغ قابل توجهی است، در بازار سرمایه هم سهام کارخانه‌ها خرید و فروش می‌شود، هنوز صنعت بیمه قابل رقابت و مقایسه با بانک و بورس در زمینه تامین مالی نیست. سال گذشته با وجود آنکه در قانون بودجه مصوب شده بود که هزار میلیارد تومان اوراق بیمه‌ای منتشر شود، اما یک ریال از این اوراق به فروش نرسید. قرار شد یک شرکت‌ بیمه‌ای اقدام به انتشار هزار میلیارد اوراق بیمه اتکایی کند، اما نشد. اوراق قرضه هم صورت نگرفت، در لایحه بودجه 1401 هم این مسأله وجود ندارد. البته نمایندگان هم مخالفت کردند زیرا استدلال می‌کردند شرکت‌های بیمه‌ای ریسک خود را به شرکت بیمه اتکایی منتقل می‌کنند و دیگر جای سومی باقی نمی‌ماند که شرکت‌های بیمه اتکایی ریسک خود را به آنجا منتقل کنند و اساسا ریسک بیمه باید توسط یک شرکت بیمه‌ای انجام شود، بنابراین نمی‌توانند با انتشار اوراق بیمه اتکایی ریسک خود را به خریداران در بازار سرمایه منتقل کنند و بر این اساس در لایحه بودجه 1401 هم انتشار اوراق بیمه اتکایی دیده نشده است.
حال حاضر تورم در کشور ما مشکل آفریده است، در حالی که سرمایه بیمه اتکایی امین 390 میلیارد تومان است، 350 میلیارد تومان سود خالص برای یک سال به دست آورده است. یعنی اگر با مالیات پرداختی حساب کنیم به اندازه کل سرمایه سود کرده است و این به خاطر عملیات بیمه‌گری نبوده، بلکه به خاطر افزایش قیمت دلار است که صورت گرفته، از طرفی خوشبختانه بلایای طبیعی هم وجود نداشته که بخواهیم خسارت زیادی بپردازیم، از طرف دیگر نشان می‌دهد که ریسک درستی انتخاب کرده‌ایم، این در حالی است که ما قیمت دلار را برای محاسبه صورت‌های مالی خود 15 هزار تومان در نظر گرفته‌ایم، در حالی که در بازار به حدود 30 هزار تومان رسید و در آمریکا هم این گونه اتفاق نمی‌افتد که یک شرکت بیمه‌ای به اندازه کل سرمایه‌اش سود کند. بنابراین دولت وقتی بازار ارز را رها کرده، این اتفاقات می‌افتد. باید این سدها شکسته شود و سود ناشی از افزایش قیمت دلار برای شرکت‌ها نباشد. باید مردم وارد خرید بیمه مستمری و عمر برای پس‌انداز آینده‌شان شوند.
- در حال حاضر گفته می‌شود 2 میلیون خودرو و حدود 11 میلیون موتورسیکلت بیمه ندارند، علت چیست؟
کیایی: البته من این را قبول ندارم که در کشور ما 25 میلیون خودرو بیمه شده وجود دارد، چون مردم قدرت خرید ندارند و به نظر من تعداد کمتری از خودروها بیمه شخص ثالث دارند. یعنی هزینه بیمه در سبد خانوار افزایش یافته، چون قدرت خرید مردم بالا نرفته، از طرفی بیمه‌نامه به جای آنکه به نام خودرو باشد باید راننده ملاک عمل باشد، یعنی فرق است بین راننده خودرویی که مرتب در ترافیک رانندگی می‌کنند با راننده خودرویی که در روستا هفته‌ای یک بار از ماشین استفاده می‌کند.
در حال حاضر دو راننده با دو ریسک یک نوع حق بیمه می‌پردازند، در حالی ریسک این دو یکسان نیست. از طرفی باید عوارض فرعی مانند عوارض بهداشت، پلیس و سایر قسمت‌ها را از بیمه نامه کم کنیم تا مردم توان داشته باشند بیمه‌نامه بیشتری بخرند، چون طبق اصول اقتصاد امنیت و بهداشت وظیفه دولت است که باید تامین کند نه اینکه شرکت‌های بیمه با عوارضی مانند بهداشت و پلیس حق بیمه را بالا ببرند. اگر عوارض در این صورت تعداد کمتری ماشین بدکناری حذف شود تعداد کمتری ماشین بدون بیمه می‌مانند و این فاجعه است که 2 میلیون خودرو 11 میلیون موتورسیکلت بدون بیمه باشند. البته این اعداد دقیق نیست و آمار دقیقی نداریم.
این نکته هم قابل ذکر شود که بیمه نامه شخص ثالث با وجود آنکه برای شرکت‌های بیمه‌ای زیان آور است اما چون مستمر است چرخ صنعت بیمه را می‌چرخاند و این پول در جریان وارد شرکت‌های بیمه می‌شود و مدیران بیمه‌ای دوست دارند بیمه‌نامه شخص ثالث بیشتری بفروشند. اما اگر نرخ دیه هر سال بالا برود، تعداد کمتری ماشین می‌توانند بیمه شخص ثالث شوند.
- خسارت کارخانه طبیعت به کجا رسید؟
کیایی: ما به عنوان بیمه اتکایی در آن پرونده حضور داریم، البته لیدر و پیشروی قرارداد بیمه شرکت بیمه داناست، با توجه به بیمه‌نامه‌ای که صادر شده است و شرایط عمومی بیمه‌نامه باید بررسی شود و میزان خسارت‌ها اعلام شود، اگر شرکت پیشرو یعنی دانا با توجه به شرایط عمومی خسارت وارده را تایید کند، ما هم حاضریم به نسبت سهم خود به پرداخت خسارت اقدام کنیم. در این قضیه بیمه مرکزی هم به عنوان اتکایی حضور دارد.
- مجمع عمومی بیمه اتکایی هم به زودی برگزار می‌شود، توضیحاتی در این زمینه ارائه کنید.
کیایی: بیمه اتکایی امین برای عملکرد سال مالی منتهی به 31 شهریور 1400 با انتشار صورت‌های مالی مشخص شد این شرکت توانسته به ازای هر سهم 900 ریال سود محقق کند که در مقایسه با سال مالی گذشته 77 درصد رشد نشان می‌دهد. این در حالی است که پیش‌بینی سود برای سال مالی 1400 کمتر از این رقم بوده است. حق بیمه قبولی شرکت در سال مالی یادشده مبلغ 1888 میلیارد ریال بوده که نسبت به سال مالی 1399 به میزان 72 درصد افزایش یافته است. این افزایش  عمدتا به دلیل استراتژی شرکت در قبول ریسک، افزایش ظرفیت مجاز قبولی، افزایش حد قبولی مندرج در قرارداد واگذاری مازاد خسارت شرکت، افزایش سرمایه و خالص ارزش دارایی‌های بیمه به دلیل شرایط تورمی حاکم بر اقتصاد کشور بوده است.
سود عملیاتی شرکت با رشد 104 درصدی به حدود 3851 میلیارد ریال رسید، عملکرد مناسب بیمه اتکایی امین در کنترل هزینه غیرعملیاتی و سایر عوامل تأثیر گذار بر بازدهی منجر به تحقق عملکرد و بازدهی مناسب در سال مالی جاری شد و حفظ روند رو به رشد آن در ده سال گذشته روی داده است.
نسبت به p بر E این شرکت به حدود 5.4 واحد می‌رسد و پیشنهاد شده است 2632 میلیارد ریال سود نقدی بین سهامداران توزیع شود. با توجه به شرایط خاص اقتصاد کشور و نیاز بیمه‌گران اتکایی به سرمایه بیشتر جهت نگهداری ریسک‌های بیمه‌ای بزرگ در داخل کشور، شرکت بیمه اتکایی امین برنامه دارد سرمایه خود را از محل تجدید ارزیابی، اندوخته سرمایه، سود انباشته و مطالبات حال‌شده و آورده‌ نقدی تا مبلغ 10 هزار میلیارد ریال افزایش دهد.
انتهای پیام‌/.