آیا ارزش افزوده همان هیولایی است که از آن می‌ترسیم؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی عصر گمرک، مالیات ارزش افزوده امسال از ۹ درصد به ۱۰ درصد افزایش پیدا کرد تا خیلی‌ها شاکی شوند و بگویند این کار به خاموشی کارتخوان‌ها دامن می‌زند و باعث رواج فاکتور غیررسمی خواهد شد.
مالیات ارزش افزوده از سال ۱۳۸۷ به بعد موقع خرید کالا و خدمات یا در بسیاری از معامله‌هایی که پای آن را امضا می‌کنید محاسبه و دریافت می‌شود. اگر این بار روی اجناس و کالا‌هایی که به‌طور روزانه خریداری می‌کنید را با دقت نگاه کنید، در گوشه کنارها، جایی نزدیک قیمت و تاریخ تولید و انقضا گزینه دیگری به اسم مالیات بر ارزش افزوده خواهید دید.

پرداخت مالیات ارزش افزوده را قانون به گردن مصرف‌کننده نهایی انداخته و می‌گوید در نقطه پایان فرآیند تولید، جایی که مصرف شروع می‌شود و در آخرین نقطه از زنجیره مصرف، مالیات ارزش افزوده به فروشنده پرداخت خواهد شد تا او جمع رقم را در موعدی مشخص همراه اظهارنامه مالیاتی تحویل دولت دهد. نرخ مالیات بر ارزش افزوده برای سال‌های متمادی ۹ درصد بود، ولی از امسال با اعلام سازمان امور مالیاتی با یک پله صعود به ۱۰ درصد افزایش پیدا کرد.

مالیات ارزش افزوده، مالیاتی غیرمستقیم است و از جمله منابع درآمد دولت محسوب می‌شود. فرمول مالیات ارزش افزوده، بر اساس رشد ارزش مواد اولیه در مراحل مختلف تولید یک کالا یا ارائه خدمت، تعیین می‌شود. بر اساس آخرین قوانین مالیاتی، محاسبه ارزش افزوده با استفاده از خوداظهاری مالیاتی در سامانه ارزش افزوده انجام می‌شود.
ارزش افزوده مختص به کالا نیست؛ بلکه به فرآیند تولید مرتبط است. برای اینکه ساده‌تر آن را درک کنید باید بگوییم ارزش افزوده به افزایش ارزش ریالی کالا طی مراحل تولید گفته می‌شود. با عبور یک کالا از هر مرحله تولید، ارزشش بیشتر می‌شود. ارزش افزوده را می‌توانیم برابر با اختلاف بین ارزش محصول تولیدشده و مجموع ارزش مواد اولیه یک محصول بدانیم.

مالیات ارزش افزوده تعاریف متعددی دارد؛ در مصوب ماده ۳ قانون مالیات ارزش افزوده سازمان امور مالیاتی کل کشور آمده: «مالیات بر ارزش افزوده مالیات غیرمستقیمی است که بر تفاوت بین ارزش کالا‌ها و خدمات عرضه‌شده باارزش کالا‌ها و خدمات خریداری یا تحصیل‌شده در یک دوره معین وضع می‌گردد»
مالیات ارزش افزوده به این ترتیب نه به کالا که کل فرآیند تولید مر‌بوط می‌شود. مگر اینکه همان قانون آن‌ها را از شمول مالیات ارزش افزوده معاف کرده باشد. مالیات ارزش افزوده برای مصرف طراحی شده است که مصرف‌کنندگان آن را در زمان خرید خود می‌پردازند. مالیات ارزش افزوده توسط فروشندگان جمع‌آوری شده و در نهایت به‌حساب سازمان امور مالیاتی واریز می‌شود.

افزایش نرخ مالیات ارزش افزوده از ۹ به ۱۰ درصد در ابتدای سال ۱۴۰۳ ریال بازار شایعه و خبر را داغ کرده است. زمزمه‌هایی شنیده می‌شود مبنی بر اینکه برخی فروشندگان به بهانه افزایش مالیات بر ارزش افزوده برای کالا‌های عرضه شده نرخ بالاتری طلب می‌کنند یا از ترس مالیات ترجیح می‌دهند کارتخوان را خاموش کرده و از صدور فاکتور رسمی فروش شانه خالی می‌کنند.
افزایش قیمت کالا و خدمات فراتر از نرخ یک‌درصد مالیات ارزش افزوده اضافه شده، غیرقانونی محسوب می‌شود. قانون در این مورد با کسی شوخی ندارد. مصرف کنندگان همین که بدانند قرار نیست غیر از یک‌درصد اضافه شده، مبلغ بیشتری بپردازند، برای حرص و طمع فروشنده هزینه نمی‌کند.

مالیات بر ارزش افزوده در سه نوع یا سه رده کلی دسته‌بندی می‌شود؛ مالیات بر ارزش افزوده تولیدی، مالیات بر ارزش افزوده مصرفی و مالیات بر ارزش افزوده درآمد.
مالیات بر ارزش افزوده تولیدی، مالیاتی است که هم بر فروش کالا‌های مصرفی و هم بر فروش کالا‌های سرمایه‌ای اعمال می‌شود. یعنی بنگاه اقتصادی با خرید کالا، هیچ اعتبار مالیاتی کسب نمی‌کند. مالیات ارزش افزوده مصرفی شامل تمام مخارج سرمایه‌گذاری ناخالص خواهد شد.
مالیات بر ارزش افزوده درآمد به عایدی فروش تولید خالص انواع کالا و خدمات تعلق می‌گیرد، اما قانون کاملا مهربانانه گفته اول هزینه استهلاک را کسر می‌کند و درآمد حاصل از سرمایه‌گذاری خالص را مبنای محاسبه مالیات ارزش افزوده درآمد می‌داند.

قانون مالیات بر ارزش افزوده در رویکرد جدید خود مدعی حمایت از سبد مصرفی خانوار است و علاقمند است دست نوازش بر سر بیمه عمر و زندگی یا درمان بکشد. خدمات ورزشی، آب مصرفی محصولات کشاورزی، هتل‌های سه ستاره و پایین‌تر و مهمان‌پذیر‌ها بر اساس همین اصل از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند. در عوض قند و شکر که پیش‌تر مشمول از مالیات ارزش افزوده معاف بودند حالا در تور مالیاتی افتاده‌اند. برخی کالا‌های وارداتی که تازه مشمول مالیات ارزش افزوده معرفی شده‌اند، بناست هنگام عرضه مشمول مالیات نشوند تا مصرف‌کننده نهایی احساس بهتری داشته باشد.
نرخ مالیات ارزش افزوده برای واردکننگان انواع دانه‌های روغنی (سویا، گلرنگ و کلزا) و روغن خام (سویا، آفتاب‌گردان، کلزا و روغن پالم) هم در شروع سال جدید از ۱۰ درصد به یک درصد کاهش پیدا کرده تا قیمت تمام شده محصولاتی مثل روغت خوراکی تغییر محسوسی پیدا نکند.
مالیات بر ارزش افزوده طلا، جواهر و پلاتین با همین رویکرد حذف شد، اما خریداران باید بدانند به مواردی مثل اجرت ساخت، سود و کارمزد، روی هم‌رفته ۱۰ درصد مالیات ارزش افزوده تعلق می‌گیرد.

افزایش یک‌درصدی نرخ مالیات بر ارزش افزوده در ابتدای سال ۱۴۰۳ و محاسبه ۱۰ درصد به‌جای ۹ درصد عصبانی‌تان می‌کند نه؟ پس بیایید ببینیم دولت منابع حاصل از این درآمد را طبق قانون بودجه موظف است کجا خرج کند.
درآمد اضافی حاصل از درآمد مالیات بر ارزش افزوده توسط دولت باید برای پرداخت حقوق بازنشستگان و همسان‌سازی حقوق بازنشستگان خرج شود.
افزایش یک‌درصدی مالیات بر ارزش افزوده می‌تواند بر تورم تاثیر بگذارد؟ حداقل قیمت کالا و خدمات مشمول مالیات بر ارزش افزوده تحت تاثیر این اتفاق بالا می‌رود، اما یادتان باشد عموم کالا‌هایی که مردم به‌صورت متعارف مصرف می‌کنند، از دایره پرداخت مشمول مالیات بر ارزش افزوده خارج است.
مالیات بر ارزش افزوده، به‌طور کلی شامل کالا‌های غیراساسی می‌شود. برنج، گوشت و روغن از مالیات بر ارزش افزوده معاف هستند، اما اگر همین برنج و گوشت و روغن را در رستوران بخورید، باید مالیات بر ارزش افزوده آن را بپردازید. گرفتید چی شد؟
افزایش مالیات بر ارزش افزوده با این شیوه تلاش می‌کند روی زندگی و معیشت خانوار‌های کم‌درآمد کمتر از خانواده‌های پُردرآمد اثرگذار باشد، چون ماهیت مالیات بر ارزش افزوده به‌گونه‌ای است که بیشتر روی کالا‌ها و خدماتی مورد نیاز اقشار پُردرآمد تاثیر بگذارد.

خاموش کردن دستگاه کارتخوان و خودداری از صدور فاکتور رسمی فروش، راهکار‌هایی هستند که ممکن است شیطان توی گوش بعضی‌ها زمزمه‌کنان مطرح کند. لابد، چون با این کار می‌توان از پرداخت مالیات ارزش افزوده شانه خالی کرد.
مالیات بر ارزش افزوده روی قیمت کالا و خدمات، توسط مصرف‌کننده نهایی به فروشنده پرداخت می‌شود. یعنی رسما پول دولت دست فروشنده‌هاست و مدیونید اگر فکر کنید حاضر است از این پول به‌سادگی چشم‌پوشی کند!
محاسبه مالیات بر ارزش افزوده به‌شکل سیستمی نظم و نظام کار را بالا می‌برد به‌همین دلیل قانون به‌منظور کاهش اثر وسوسه شیطان، مواردی مثل پایانه‌های فروشگاهی، سامانه مودیان، تبدیل فاکتور‌های سنتی و دستی به صورتحساب الکترونیک و... را روی میز گذاشته تا مشخص باشد فروشنده چه میزان کالا و خدمات مشمول مالیات بر ارزش افزوده فروخته و چقدر از پول دولت دستش امانت مانده است.
انتهای پیام/.