نبود ثبات مشکل اصلی گردشگری

به گزارش عصرگمرک، نشست مجازی فعالان صنعت گردشگری، صنایع دستی و میراث فرهنگی پیرامون چالش‌ها و اولویت‌هایی که وزیر جدید وزارت میراث فرهنگی با آن رو به رو می‌شود، برگزار شد. در نشست قبلی که درباره ویژگی‌های وزیر اصلح بود، اطلاع داده شد بخش خصوصی قرار است نشستی برگزار کرده و افرادی را به عنوان گزینه‌های پیشنهادی بخش خصوصی به اطلاع رئیس منتخب جمهور برساند. از طرفی روند انتخاب وزیر هر وزارت به این صورت خواهد بود که کار گروه‌هایی با موضوعات مختلف از جمله فرهنگی اجتماعی، اقتصادی و… تشکیل شده که هر کارگروه هفت نفر را بررسی و در نهایت سه نفر را به ریاست جمهوری برای انتخاب وزیر اصلح معرفی می‌کند. بنابراین گزینه‌های پیشنهادی بخش خصوصی مشخص نیست اصلاً مورد بررسی قرار بگیرد یا نه.
گسست میان معاونت‌های وزارت
از سوی دیگر رئیس جمهور منتخب از تمامی ستادهایی که در زمان انتخابات فعالیت کرده و همچنان به فعالیت‌هایشان ادامه می‌دادند خواسته تا این فعالیت‌ها را متوقف کنند. بنابراین ستاد صنعتگران و اقتصاددانانی که زیر نظر آن کارگروه گردشگری نیز تشکیل شده بود، منحل شد.
آنچه که مغفول مانده این است که وزیر میراث فرهنگی فارغ از اینکه چه کسی باشد، اصلاً چه چالش‌هایی را در پیش رو خواهد داشت و باید چه برنامه‌هایی را در اولویت قرار دهداین اقدام در جهت جلوگیری از سهم خواهی‌های احتمالی از دولت سیزدهم انجام شده است. حالا نه تنها برخی افراد باقی مانده از آن ستاد بلکه فعالان بخش خصوصی و کارشناسان دیگر نیز هر کدام در حال رایزنی، سهم خواهی یا معرفی کاندیدای خود هستند برخی نیز کارزارها و نظرسنجی‌هایی برای مطرح کردن نام خودشان به راه انداخته‌اند. آنچه که مغفول مانده این است که وزیر میراث فرهنگی فارغ از اینکه چه کسی باشد، اصلاً چه چالش‌هایی را در پیش رو خواهد داشت و باید چه برنامه‌هایی را در اولویت قرار دهد.
فعالان گردشگری به این سوال پاسخ دادند. در این نشست که در فضای مجازی برگزار شد، رضا دبیری نژاد کارشناس موزه و پژوهشگر گفت: در ۱۸ سال اخیر وقتی نگاه می‌کنیم مهمترین رنج وزارت میراث فرهنگی، به لحاظ ساختاری و رویکرد عدم ثبات است. یعنی بعد از ادغام اول ادغام دوم رخ داد و سازمان وقت به حیاط خلوت دولت تبدیل شد. پس از آن تغییرات مداوم که گاهی به یک سال هم نمی‌کشید انجام می‌شد. بنابراین این وزارت در مقابل سازمان‌های دیگر بیشتر دچار حاشیه شده است.
وزارت تهی از کارشناس
وی گفت: مهمترین نیاز امروز انتخاب وزیر این است که آن فرد بتواند گفتمان و ادغام این سه گانه را شکل دهد و از این شکل منفصل سه گانه، آنها را خارج کند. وزارت در شرایط فعلی با این تغییر مدام و عدم ادغام، چالش‌هایی دارد که خود به خود به وزیر بعدی می‌رسد. اولین فارغ‌التحصیلان دانشکده میراث فرهنگی که جذب سازمان شده بودند، بازنشست خواهند شد و این سازمان از وجود این افراد کارشناس خالی می‌شود. این در حالی است که وزارت به دلیل عدم استخدام کارشناسان، نتوانسته جایگزین داشته باشد. بنابراین انفصال نسلی اتفاق می‌افتد. از طرف دیگر آن سه گانه که سه نسبت مختلفی هم با یکدیگر دارند، نتوانسته‌اند کمک حال هم باشند. حتی با وجود اینکه در میراث فرهنگی شعارهایی برای استفاده از ظرفیت بخش خصوصی داده شده است اما همچنان می‌بینیم که نگاه حاکمیتی وجود دارد حتی در زمینه صنایع دستی نیز نتوانسته حمایت لازم را انجام دهد.
عدم توجه به ظرفیت‌های قانونی و حقوقی
حجت الله مرادخانی از پژوهشگران و فعالان صنایع دستی نیز در این نشست بیان کرد: آقای دبیری نژاد بخشی از صحبت‌های من را توضیح داد. آن هم بحث عبور از مدیریت جزیره‌ای بین سه حوزه وزارت است که هر سه عنوان تحت یک مجموعه فعالیت می‌کنند اما برنامه‌ها و رویدادها و اتفاقات آن و حتی اعتباراتشان به صورت جزیره‌ای مدیریت می‌شود و امکان هم افزایی بین بخشی را کاملاً سلب کرده و حتی رقابت ناخوشایند در میان بخش خصوصی، فعالان و داخل وزارت ایجاد کرده است. امیدوارم در مدیریت جدید وزارت میراث فرهنگی، مقداری مباحث مبنایی حوزه صنایع دستی را در اولویت قرار دهند. بخشی از آن ظرفیت‌های حقوقی و قانونی هست چون مورد نظر معاونت صنایع دستی و وزارت قرار نگرفته در حال خاک خوردن است. مانند قانون حمایت از استادکاران و هنرمندان صنایع دستی که در سال ۹۶ ابلاغ شد و به رغم اینکه قرار بود ۶ ماهه آئین نامه اجرایی آن نوشته شود اما معاونت صنایع دستی سه سال و ۲۲ روز معطل کرد تا نهایتاً این آئین نامه در ۲۴ اسفند ۹۹ به تصویب رسید. این قضیه در نگاه کلان مشخص می‌کند که برای وزارت میراث فرهنگی حوزه صنایع دستی اهمیتی ندارد.
بنابراین تضعیف صنایع دستی فرصت‌هایی را از گردشگری و میراث فرهنگی می‌گیرد در صورتی که تقویت این صنعت می‌تواند موجب شکوفایی گردشگری و میراث فرهنگی شوداین پژوهشگر گفت: در پروژه‌های اقتصاد مقاومتی نیز مشاهده کردیم که گردشگری و صنایع دستی هیچ سهمی نداشتند. اینها فرصت‌های ملی بود که تنها با لابی می‌شد کسب کرد. حتی سند ملی توسعه فن‌آوری‌های نرم و هویت ساز توسط رئیس جمهور ابلاغ شد و دیدیم که در میان محصولات فرهنگی یاد شده، از محصولات صنایع دستی خبری نیست در حالی که سهم بسزایی از محصولات فرهنگی به صنایع دستی اختصاص دارد.
بنابراین تضعیف صنایع دستی فرصت‌هایی را از گردشگری و میراث فرهنگی می‌گیرد در صورتی که تقویت این صنعت می‌تواند موجب شکوفایی گردشگری و میراث فرهنگی شود. آنچه از صنایع دستی در سال‌های اخیر شنیده‌ایم تنها محدود به آمارهایی بود که نمی‌شود سند آنها را پیدا کرد.
نباید اتفاق دوره‌های قبل تکرار شود
محمد حسین ایمانی خوشخو استاد دانشگاه و رئیس سابق دانشگاه علم و فرهنگ هم در این نشست مجازی گفت: ما در هیچ دوره‌ای چنین هم اندیشی هایی نداشتیم و یک‌باره فردی در مسند میراث فرهنگی می‌نشست اما امروز می‌بینیم که گفتگو می‌شود. چون در این دوره اهمیت چنین وزارت خانه‌ای بیش از گذشته است. یکی به این دلیل که اولویت، وضعیت اقتصادی و معیشت مردم است و ثابت شده که گردشگری می‌تواند در زمان کوتاهی کمک عمده‌ای به رونق اقتصاد کند. پس در شرایط بین‌المللی نیاز است ارتباطات بین‌المللی را گسترش دهیم. بخشی از آن از طریق دیپلماسی عمومی انجام می‌شود. گردشگری به نحو احسنت می‌تواند ارتباطات دیپلماسی عمومی را با مردم دنیا برقرار کند. دغدغه‌ها زیاد است.
اگر توانستید برای وزارت بهداشت مهندس را بگذرید ما هم می‌پذیریم در گردشگری هر کسی مدیریت کند
کسی که این وزارت را تحویل می‌گیرد، صنعت بیماری را به دست می‌آورد چون اتفاقات و بی تدبیری‌ها ضربه بدی به این صنعت زده است ولی این کار مشکل یک راه دارد آن هم تکیه بر بخش خصوصی با تجربه و با استعداد است. در این دوره نباید اتفاق دوره‌های قبل تکرار شود چون تلقی می‌کنند گردشگری تخصصی ندارد و هر کسی می‌تواند در مسند آن بنشیند. باید روشن باشد که وظایف این وزارت کاملاً تخصصی است. اگر توانستید برای وزارت بهداشت مهندس را بگذرید ما هم می‌پذیریم در گردشگری هر کسی مدیریت کند. این نگاه اصلاً پذیرفته نیست.
حاضریم به وزارت صنایع برگردیم
حسین بختیاری رئیس مجمع هنرمندان صنایع دستی کشور نیز گفت: وزیر میراث فرهنگی نباید کسی باشد که خودش با تشکیل وزارت مخالف بوده اما امروز در آن مسند می‌نشیند و همانطور که آقای مرادخانی گفت سه سال یک قانون را معطل نگه می‌دارد. وزیر باید معضلات را شناسایی و برای ارتقای وضع موجود تدبیر کند.
وی گفت: اگر حوزه‌های سه گانه این وزارت، با تدبیر و تعهد و تخصص لازم همراه نباشد از همین ابتدا از سوی جامعه صنایع دستی و تشکل‌های مربوطه اعلام می‌کنیم آماده‌ایم از این وزارت خارج شده و به وزارت صنایع برگردیم تا در آن ساختار مناسبی که از چند سال قبل در آنجا وجود داشته به مسیر خود برای ارتقای صنایع دستی کشور ادامه دهیم.
رابطه انتصاب رئیس قوه قضائیه با گردشگری
محسن حاجی سعید رئیس کانون انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری نیز در این نشست بیان کرد: در بسیاری از فضاها می بی نم که هنگام نگرش به عملکرد دولت‌ها بی انصافی می‌شود در همه دوره‌ها همینطور بوده است بدون اینکه نگاهی به فعالیت‌های اثربخش داشته باشیم. هر چند هر کسی که بیاید امکان نقد فعالیت‌هایش وجود دارد و ما متأسفانه افرادی را در ریاست سازمان دیده‌ایم افرادی بودند که بدون هیچ پشتوانه و شناختی وارد این وزارت یا سازمان شدند و نتیجه آن این بوده که کارکرد آن را بشناسند. اما در سال‌های گذشته اتفاقات خوبی نیز در حوزه گردشگری افتاده است.
وی گفت: برند ملی گردشگری هیچ وقت انجام نمی‌شد اما امروز شعار واحدی را داریم. یا حساب‌های اقماری موضوعی بود که با نقطه مطلوب فاصله داشت. برنامه راهبرد جامعه گردشگری به همین شکل هست. امروز انتصابی در قوه قضائیه انجام شده که نشان می‌دهد نگاه امنیتی بیشتر می‌شود. این هم می‌تواند چالش باشد چون یکی از اصلی‌ترین دغدغه فعالان گردشگری این است که چنین نگاه امنیتی از گردشگری برداشته شود. اکنون برخی افراد برای برداشتن برجام روزشماری می‌کنند. گردشگری به نوعی به تعاملات بین‌المللی گره خورده و برجام در این زمینه و ورود گردشگران به کشور تعیین کننده است. بحران‌های منطقه‌ای و سیاسی تأثیرگذار است حتی در بازگرداندن سرمایه گذار چالش‌هایی است که شروع دوباره گردشگری با آن رو به رو است.